Mời những bạn học sinh lớp 11 cùng GrabHanoi tham khảo bài văn mẫu Phân tích bài thơ Nhớ đồng của Tố Hữu được chúng tôi đăng tải trong bài viết dưới đây.
Tài liệu bao gồm dàn ý chi tiết kèm theo 4 bài văn mẫu được chúng tôi tổng hợp từ những bài văn mẫu hay nhất của học sinh trên cả nước. Qua tài liệu này giúp những bạn có rất nhiều tư liệu tham khảo, trau dồi vốn từ, biết cách sử dụng từ ngữ, triển khai những ý sao cho mạch lạc và có liên kết với nhau. Mời những bạn cùng theo dõi và tải tài liệu tại đây.
Dàn ý phân tích bài thơ Nhớ đồng
1. Mở bài
– Giới thiệu tác giả Tố Hữu
+ Tố Hữu (1920 – 2002) tên thật là Nguyễn Kim Thành, xuất thân trong một gia đình nhà Nho nghèo ở làng Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế.
+ Thơ Tố Hữu quy tụ và kết tinh truyền thống nhân văn cùng sức mạnh ý thức của dòng giống Lạc Hồng quật cường.
+ Ông là ngọn cờ đầu của thơ ca cách mệnh Việt Nam.
– Dẫn dắt vào vấn đề cần phân tích
+ Bài thơ Nhớ đồng sáng tác trong hoàn cảnh tác giả bị thực dân Pháp bắt giam ở nhà lao Thừa Phủ (Huế) tháng 7 năm 1939 vì “tội” tuyên truyền thanh niên, học sinh chống Pháp.
Xem thêm: Phân tích Thương vợ lớp 11 hay nhất
2. Thân bài
a. Nỗi nhớ của người tù cộng sản với cuộc sống bên ngoài nhà tù
– Cảm hứng của bài thơ được gợi lên từ tiếng hò.
+ Tiếng hò được lặp lại nhiều lần. Tiếng hò lẻ loi đơn độc giữa trời trưa → nhân vật trữ tình cảm nhận được sự hiu quạnh
Không gian đồng vắng
Thời gian trưa vắng
Hiu quạnh của đời buồn tủi nhọc nhằn
– Lòng người đang bị giam cầm trong tù ngục cách biệt với cuộc sống bên ngoài
– Tiếng hò đã đồng cảm, hòa điệu của nhiều nỗi hiu quạnh → Người đội viên cách mệnh thấy nhớ nhung da diết đồng quê, cuộc sống bên ngoài nhà tù.
+ Tiếng than khắc khoải, da diết → diễn tả cõi lòng hoang vắng vì bị cách biệt với toàn cầu bên ngoài → nỗi hiu quạnh của người tha thiết yêu đời.
+ Sự lặp lại → nhấn mạnh liền ý liên kết nhiều nội dung khác nhau, tô đậm xúc cảm, khắc sâu ý tưởng → triền miên vì nỗi nhớ da diết.
– Đồng quê thể hiện lên đằm thắm nỗi nhớ của tác giả:
+ Cồn thơm, ruồng tre mát, ô mạ xanh mơn mởn, nương khoai ngọt sắn bùi, chiều sương phủ bãi đồng, xóm làng và tuyến đường thân thuộc, xóm nhà tranh thấp, tuyến đường quen. → Tất cả đều đơn sơ sắp gũi thân thuộc, thân yêu → bị ngăn cách.
– Con người sắp gũi thân thuộc thân yêu:
Những lưng cong xuống luống cày
Những bàn tay vãi giống
+ Một giọng hò đưa bố mẹ già xa đơn chiếc → vong linh đã khuất.
– Nỗi nhớ chân thật đậm tình thương mến
– Nhớ tới bản thân mình:
+ Nhớ tới những tháng ngày tự do hoạt động cách mệnh.
+ “Rồi một …ngát trời”
→ Say mê lý tưởng, khát khao tự do sôi nổi ⇒ càng cảm thấy đơn chiếc với thực tế cuộc sống bị giam cầm.
b. Diễn biến tâm trạng của Tố Hữu
– Nỗi nhớ biểu hiện tâm trạng thi sĩ:
+ Từ tiếng hò gợi nỗi nhớ đồng quê tha thiết: Hình ảnh đồng quê hiện lên đằm thắm với: cồn thơm, ruộng tre mát, mạ xanh mơn mởn, khoai ngọt sắn bùi, chiều sương phủ bãi đồng, xóm làng, tuyến đường thân thuộc → những hình ảnh sắp gũi, thân thuộc, thân yêu nay đã trở nên xa rời.
+ Nỗi nhớ bao con người thân thuộc: từ cảnh sắc bóng vía con người → người mẹ già nua → nhớ chính mình
+ Nỗi nhớ trải dài từ hiện tại trở về quá khứ → hiện tại
⇒ nhớ, tràn ngập xót thương → không chỉ buồn đằng sau là nỗi phẫn uất, bất bình với thực tế ⇒ niềm da diết thương nhớ, yêu cuộc sống, khát khao tự do.
3. Kết bài
+ Đây là bài thơ hay, giàu xúc cảm và tâm trạng của một người đội viên khát khao tự do và hành động. Nỗi nhớ đồng quê, con người, chính mình biểu hiện tình yêu da diết với cuộc sống bên ngoài nhà tù và bao trùm hơn hết là tình yêu Tổ quốc, khát vọng tự do.
+ Lựa lựa chọn hình ảnh sắp gũi, thân thuộc, giọng thơ da diết, khắc khoải trong nỗi nhớ
Phân tích bài thơ Nhớ đồng của Tố Hữu – Mẫu 1
Bài thơ Nhớ đồng của Tố Hữu được lấy cảm hứng từ một tiếng hò thân thuộc của quê hương và tiếng hò ấy trở thành mạch xúc cảm của bài thơ.
– Gì sâu bằng những trưa thương nhớ
Hiu quạnh bên sông một tiếng hò!
– Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh
Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!
– Gì sâu bằng những trưa thương nhớ
Hiu quạnh bên sông một tiếng hò!
– Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh
Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!
Về mặt hoàn cảnh trữ tình, khi nghe một tiếng hò vọng lên lẻ loi, đơn độc giữa trời trưa, thi sĩ cảm nhận tất cả sự hiu quạnh, và bỗng thấy thương nhớ đồng quê, con người nhọc nhằn trên đồng quê ấy. Đó là sự đồng cảm, hòa điệu của nhiều nỗi hiu quạnh: hiu quạnh của không gian đồng vắng, của thời gian trưa vắng, của thế cuộc buồn tủi nhọc nhằn và hiu quạnh ngay trong lòng người đang bị giam cầm giữa bốn bức tường đá, cách biệt với cuộc sống bên ngoài.
Về mặt nội dung, hai câu thơ vang lên một tiếng than. Tiếng kêu xác nhận về nỗi quạnh hiu thăm thẳm mà mình đang trải nghiệm. Cũng là tiếng kêu của một triết lí về nỗi quạnh hiu cùng cực, không gì có thể sánh nổi này! từ đó, người ta thấy được một cõi lòng hoang vắng vì cách biệt và thiếu vắng cảnh sắc cuộc sống bên ngoài. Cho nên nổ là nỗi quạnh hiu của một người tha thiết yêu đời mà bị cách li khỏi thế cuộc.
Hiệu quả nghệ thuật của việc lặp lại trước hết có tác dụng liên kết. Lặp và điệp từ là một cách liên kết những mảng nội dung khác nhau, thậm chí xa nhau trở nên liền mạch ý. Nhưng quan trọng hơn là tác dụng biểu cảm. Việc lặp lại này bao giờ cũng có tác dụng như một điệp khúc, nó nhấn mạnh, tô đậm xúc cảm, khắc sâu ý tưởng. Lặp lại, điệp từ tạo ra một tiết điệu luân hồi, triền miên khiến cho một nỗi niềm trở nên da diết khôn nguôi, thậm chí càng lúc càng trĩu nặng.
Đồng quê hiện lên rất đậm nét qua nỗi nhớ của tác giả. Đó là những cảnh sắc như đồng ruộng với những cồn thơm, ô mạ xanh mơn mởn, nương khoai sắn ngọt bùi; xóm nhà chìm lặng, tuyến đường mòn mỏi theo năm tháng. Tất cả đều là những cảnh sắc đơn sơ thân thuộc mà rất đỗi thân yêu. Là những bóng vía người lao động lam lũ, nhọc nhằn, và nhất là bóng vía người mẹ già đơn chiếc – những kiếp người muôn thuở gắn bó với đất đai. Họ chất phác và dẻo dai như đất đai.
Tóm lại, Nhớ đồng là nhớ toàn bộ cuộc sống bên ngoài mà giờ đây đã trở nên cách biệt đối với người đội viên bị tù đày.
Nhớ đồng là một tâm trạng khá trung thực và trọn vẹn với những diễn biến tự nhiên, liền mạch. Nỗi nhớ khởi đầu dâng lên khi nghe thấy tiếng hò. Tiếng hò gợi dậy tất cả những gì của toàn cầu đồng quê bên ngoài. trước tiên là nhớ những cảnh sắc, rồi nhớ tới những bóng vía con người: từ những người lao khổ trên đồng tới hình bóng thân yêu nhất là người mẹ già nua đơn chiếc. Rồi nhớ về chính mình những ngày chưa bị giam cầm, tóc đang được vùng vẫy trong bầu trời tự do bát ngát. Cuối cùng khi trở lại với thực tế bị giam cầm, trong lòng tác giả trĩu nặng một nỗi nhớ triền miên.
Nỗi nhớ khởi đầu từ hiện tại đi ngược về quá khứ rồi cuối cùng lại trở về hiện tại; từ thực tế giam cầm ngược về thuở tự do rồi lại trở về với thực tế giam cầm. Nó không chỉ có nhớ nhung mà còn tràn ngập xót thương, không chỉ có rầu rĩ thương nhớ thế cuộc mà còn cháy bỏng niềm khát khao tự do. Và quan trọng hơn, bên dưới tâm trạng ây là một nỗi bất bình, phẫn uất với thực tế.
Bài thơ mang tên Nhớ đồng nhưng xúc cảm và hình ảnh không ngừng lại ở nỗi nhớ đồng, mà đó còn là sự thương nhớ cuộc sống, nỗi lòng khát khao tự do và bất bình với thực tế.
Phân tích bài thơ Nhớ đồng của Tố Hữu – Mẫu 2
Tố Hữu là thi sĩ lớn của nền thơ hiện đại Việt Nam. Với bảy tập thơ lớn, thơ ông được xem là biên niên sử bằng thơ của cách mệnh Việt Nam. Đối với Tố Hữu, tuyến đường thơ ca cũng là tuyến đường cách mệnh. Thơ ông song hành với tuyến đường cách mệnh và phản ánh những chặng đường cách mệnh quan trọng của dân tộc. Bài thơ Nhớ đồng là nỗi niềm thương nhớ đồng quê, cảnh vật con người, đồng bào đồng chí của người tù cộng sản trẻ tuổi trong những tháng ngày bị giam ở nhà lao Thừa Thiên Huế.
Tháng 7 năm 1939 Tố Hữu bị thực dân Pháp bắt và giam tại nhà tù Thừa Thiên Huế. Tuy bị giam cầm trong tù ngục nhưng ông vẫn làm thơ. Bài thơ Nhớ đồng được sáng tác trong hoàn cảnh đó và được trích trong tập thơ: Từ ấy trong phần xiềng xích. Đây là một bài thơ tiêu biểu của tập thư từ ấy.
“đơn chiếc thay là cảnh thân tù/ Tai mở rộng và lòng sôi rộn rực..” đó là cảm giác rõ nhất khi Tố Hữu bị bắt, cách biệt với cuộc sống bên ngoài. Vì vậy một âm thanh, một tiếng động nào bên ngoài dội vào cũng gợi lên trong lòng thi sĩ một nỗi nhớ da diết khôn nguôi. Không phải là tiếng chim tu hú khắc khoải gọi hè như trong bài thơ Khi con tu hú, mà là một tiếng hò thân thuộc của đồng quê:
Gì sâu bằng những trưa thương nhớ
Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!
Bài thơ gợi từ tiếng hò thân thuộc trở thành điệp khúc trở đi trở lại: Nỗi thương nhớ; nỗi hiu quạnh. Bằng cách lặp đi lặp lại 4 lần hình ảnh một tiếng hò thi sĩ đã nói lên được sự đồng cảm với tâm trạng đơn chiếc, cảm giác lạnh lẽo của người tù.
Tiếng hò như một điểm nhấn gợi nhớ, khiến cho bao nhiêu hình ảnh thân thuộc của đồng quê hiện về:
Đâu gió cồn thơm đất nhả mùi
Đâu ruồng che mát thở yên vui
Đâu từng ô mạ xanh mơn mởn
Đâu những nương khoai ngọt sắn bùi?
Âm thanh tiếng hò gợi nhớ về quê hương. toàn cầu bên ngoài là đồng quê, hình ảnh con người, mùi hương, màu sắc, âm thanh. Đó là những hình ảnh thân thuộc, da diết của quê hương, xứ sở. Trong xa rời, nỗi nhớ của thi sĩ nhịn nhường như da diết hơn. Trong xa rời, hình ảnh, mùi vị, âm thanh, màu sắc của quê hương càng trở nên sắp gũi lạ thường.
Nỗi nhớ đồng quê ấy còn là nỗi nhớ con người lao động – những người dân quê chuyên cần, chất phác, quen “dãi gió dầm mưa”,”hiền như đất”, “rất thực thà”:
Đâu những lưng cong xuống luống cày
Mà bùn hy vọng nức hương ngây
Và đâu hết những bàn tay ấy
Vãi giống tung trời những sớm mai?
Đó là những người nông dân quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Đó người nông dân với luống cày vất vả, gian truân, lưng còng theo năm tháng. Thế nhưng, ở họ, toát lên một vẻ đẹp sáng ngời của phẩm chất trong sáng, dù có ở trong bùn đen nhưng vẫn nức hương. Chính họ, chính những người lao động chất phác thôn quê ấy còn là những người gieo những tia hy vọng vào tương lai.
thi sĩ tiếp tục nỗi nhớ của mình với những hình ảnh: sương, lúa, tiếng xe lùa nước, giọng hò. Tất cả đều là hình ảnh, âm thanh thân thuộc của đồng quê. Và thi sĩ nhớ da diết những hình ảnh ấy. Từ nỗi nhớ ấy, nghĩ về cảnh tù đày của bản thân, một tẹo động lòng chợt len lỏi trong tâm não thi sĩ cách mệnh:
Đâu dáng hình quen, đâu cả rồi
Sao mà cách biệt, quá xa xôi
Chao ôi thương nhớ, chao thương nhớ
Ôi mẹ già xa đơn chiếc ơi!
Tất cả những gì thân thuộc nhất, thân yêu nhất, nhưng giờ đây “đâu cả rồi“. Một thắc mắc lớn vang lên không lời đáp như là một nhát dao đâm vào lòng người tù, trở nên đớn đau, xót xa. Giờ đây, khi ở trong lao, mọi thứ đã cách biệt và trở nên xa xôi hơn bao giờ hết. Chao ôi thương nhớ, điệp khúc lặp lại hai lần trong câu thơ đã thể hiện nỗi nhớ da diết khôn nguôi của thi sĩ. Và trong nỗi thương nhớ ấy, hiện lên hình ảnh người mẹ già – người mà tác giả nhớ nhất trong nỗi nhớ của mình.
Mạch thơ tiếp tục với nỗi thương nhớ da diết, dâng trào. Khi người ta nhớ, người ta thương mà không được nhìn, không được ngắm, không được trở về để yêu thương thì càng khiến con người thêm day dứt, thêm cồn cào ruột gan. Và sau những thoáng buồn thương cho tình cảnh của mình trong tù, người đội viên thiết tha yêu cuộc sống lại kiên trì – đấu tranh với những giây phút yếu mềm để vượt lên. Anh nhớ lại hình ảnh của chính mình của “những ngày xưa”, từ cái thời “băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời”, “theo mãi vòng quanh quẩn” để có ngày tới với cách mệnh, gặp gỡ lí tưởng cộng sản. Và thế là người tù lại khát khao tự do, thèm muốn được thoát khỏi ngục để lại được dấn thân vào trường tranh đấu vì sự nghiệp cách mệnh.
Rồi một hôm nào, tôi thấy tôi
nhẹ nhõm như con chim cà lơi
Say hương đồng vui ca hát
Trên chín tầng cao bát ngát trời
Hình ảnh con chim sơn ca như là một biểu tượng cho ước muốn được tung bay trên bầu trời tự do bát ngát, được trở lại với hoạt động trong lòng dân, được trở về với cuộc sống con người tự do. Đây là tâm trạng vui nhất của người đội viên trong tù.
Diễn biến tâm trạng của tác giả trong bài thơ được thể hiện khá trung thực, trọn vẹn và liền mạch. Nỗi nhớ được đánh thức từ một “tiếng hò đưa hố não nùng“. Tiếng hò gợi dậy toàn cầu đồng quê bên ngoài từ cảnh sắc tới những dáng hình thân thuộc. Rồi nhớ về những ngày còn được thỏa sức hoạt động cho cách mệnh, cuối cùng lại trở lại thực tế đau thương của cảnh nhà tù và khát vọng muốn được tự do, được cống hiến. Cả bài thơ thấm đượm nỗi thương nhớ da diết, khôn nguôi; khiến độc giả thêm cảm phục hình ảnh người đội viên cách mệnh – thi sĩ Tố Hữu.
Phân tích bài thơ Nhớ đồng của Tố Hữu – Mẫu 3
“Đâu dáng hình quen, đâu cả rồi
Sao mà cách biệt, quá xa xôi
Chao ôi thương nhớ, chao thương nhớ
Ôi mẹ già xa đơn chiếc ơi!
Gì sâu bằng những trưa thương nhớ
Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!…”
Tiếng thơ chứa lên trong ngục tù, vọng nỗi niềm khắc khoải thiết tha của chàng thanh niên 19 tuổi Tố Hữu hướng về cuộc sống tự do, tất cả những hình ảnh, xúc cảm hòa quyện làm thành một nỗi nhớ gắn kết thi sĩ với toàn cầu bên ngoài. Nhớ đồng viết trong phần “Xiềng xích” của tập thơ “Từ ấy”, trong cái im ắng không gian trưa để tác giả nghe tiếng vọng lòng mình rõ nhất.
Dấn thân vào chốn ngục khi tuổi đời còn quá trẻ, Tố Hữu mở đầu phần “Xiềng xích” với Tâm tư trong tù, cảm nhận rõ hoàn cảnh mất tự do, xác định ý chí sắt đá của người đội viên, tự động viên mình vượt lên nghịch cảnh, tách biệt lí trí và tình cảm có phần cực đoan và xốc nổi. Nhưng tới Nhớ đồng, ta bắt gặp một Tố Hữu hoàn toàn khác, có sự chín chắn hơn sau những thử thách trước tiên. nếu như không hiểu hoàn cảnh này, ta cứ ngỡ bài thơ mang tâm trạng của một khách tha phương vọng về cố xứ! Cũng dễ hiểu thôi, khi Tố Hữu làm thơ cũng là lúc Thơ Mới đang chiếm ưu thế tuyệt đối trên văn đàn, là một người trẻ tuổi yêu thơ, chắc chắn thi sĩ dễ cảm được nỗi lòng của những bạn trẻ đồng trang lứa. Có ngẫu nhiên chăng khi bị lâm vào cảnh tù hãm, Tố Hữu lại viết một loạt những “Nhớ người”, “Nhớ đồng” như một cách giảng nghĩa khác với “Nhớ rừng” của Thế Lữ – thác lời con hổ trong cảnh sa cơ nhớ thời oanh liệt! Cũng là nhớ, nhưng thi sĩ lãng mạn để cho nỗi nhớ khơi dậy niềm tự hào và nỗi ngậm ngùi thân phận tư nhân, đề cao và khẳng định vị thế của cái Tôi. Còn Tố Hữu thông qua nỗi nhớ, xác lập những mối liên hệ với toàn cầu bên ngoài, thấm thía cả vẻ đẹp và nỗi buồn thế cuộc, gửi gắm tình yêu cuộc sống và cũng là nhận thức của người đội viên cách mệnh trẻ tuổi, vừa da diết bâng khuâng vừa hăm hở sôi nổi. Có một cái Tôi – đội viên và thi sĩ – càng lúc càng đằm thắm, đầy ý thức lạc quan tin tưởng vào lý tưởng, trên ý thức “dâng tất cả để tôn thờ chủ nghĩa”!
Sau khoảnh khắc cảm nhận “gì sâu bằng” như một cách giảng nghĩa lòng mình, ùa về trên những dòng thơ của Nhớ đồng là bao hình ảnh ngồn ngộn sức sống của đồng quê thân thuộc:
“Đâu gió cồn thơm đất nhả mùi
Đâu ruồng tre mát thở yên vui
Đâu từng ô mạ xanh mơn mởn
Đâu những nương khoai ngọt sắn bùi?”
Không gian sau nỗi nhớ thật bình dị thân thuộc, khắc khoải một tâm trạng kiếm tìm, nuối tiếc, trân trọng những vẻ đẹp của thi sĩ. Làng quê hiện về trong kí ức với hương của đất, bóng mát lũy tre làng, sắc xanh nao lòng của mạ và vị ngọt bùi khoai sắn gợi một cảm giác thật bình yên, đáng yêu đáng quí. Cái nhìn từ tâm trạng của một người bị mất tự do thật thấm thía khi “một tiếng hò” vọng vào làm hiện lên bao hình ảnh cuộc sống bên ngoài càng gợi nhớ gợi thương. Và thi sĩ còn cảm nhận được cái “hiu quạnh” của những thế cuộc quẩn quanh tù túng, lặng lẽ trôi đi trong nhịp đời day dứt buồn thương:
“Đâu những đường con bước vạn đời
Xóm nhà tranh thấp ngủ im khá
Giữa dòng tháng ngày âm u đó
Không đổi nhưng mà trôi cứ trôi…”
Có đáng buồn không những thân phận lầm lũi sau lũy tre làng, những thế cuộc chìm trong bóng tối mang theo cả cái ngột ngạt của cuộc sống “âm u”, gợi tình cảnh quốc gia chìm đắm trong kiếp nô lệ! Cái “hiu quạnh” không phải do tác động từ không gian ngoại cảnh mà bắt nguồn từ nhận thức của người đội viên đã dấn thân trên tuyến đường cách mệnh, nhìn thấy thảm kịch của dân tộc mình, đồng bào mình! Niềm thương cảm cho những thế cuộc “không đổi nhưng mà trôi cứ trôi” như quặn thắt trong lòng thi sĩ, như một sự chia sẻ ngậm ngùi. Bức tranh cuộc sống trong “nhớ đồng” đâu chỉ là vẻ đẹp mà còn là khiếp sợ nỗi niềm tâm sự của người dân mất nước, man mác như một khúc Nam ai xứ Huế.
Nỗi buồn thương vẳng vào từ câu hò, làm thành tiếng vọng từ trong lòng thi sĩ hướng ra bên ngoài tha thiết: “Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh – Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!”. Phải chăng thi sĩ đang chứa lên “tiếng gọi đàn”, đánh thức những hồn đồng điệu? Trân trọng biết bao những vần thơ cảm nhận về vẻ đẹp con người làm nên cuộc sống:
“Đâu những lưng cong xuống luống cày
Mà bùn hy vọng nức hương ngây
Và đâu hết những bàn tay ấy
Vãi giống tung trời những sớm mai?”
Tình cảm gắn bó con người xuất phát từ nhận thức về mối liên hệ giữa người đội viên với quần chúng cách mệnh. Khổ thơ bộc bạch vẻ lạc quan, thi hứng gợi nhắc vần thơ trong “Mùa gieo hạt, buổi chiều” của thi sĩ lãng mạn Pháp V. Hugo:
“Một ông lão đang tung
Gieo mùa sau xuống đất.
Bóng ông già cao thẫm
Giẫm trên rãnh cày sâu.
Chắc ông tin tưởng lắm.
Vào tháng ngày ruổi mau.”
(Xuân Diệu dịch)
Khổ thơ của Tố Hữu không đơn độc một bóng hình ông lão, mà khái quát hình ảnh “những lưng cong xuống luống cày” – hình ảnh con người nhân dân giản dị mà vĩ đại với thế cuộc lao động thắp lên niềm hy vọng tương lai, “vãi giống tung trời những sớm mai”! Có ngẫu nhiên chăng sự gặp gỡ trong hình ảnh biểu tượng “bàn tay” gieo hạt của thi sĩ lãng mạn Pháp và người đội viên trẻ Tố Hữu? Phải mở lòng ra với cuộc sống, mới nói lên hết được tình yêu và niềm tin ở con người tha thiết vậy. Giữa những nông dân trên cánh đồng cần mẫn và người đội viên đấu tranh vì cái đẹp thế cuộc, đã có sự đồng cảm của người gieo mầm cho một tương lai tốt đẹp!
Điệp khúc “Gì sâu bằng những trưa thương nhớ…” lại chứa lên, sau những hình ảnh đầy xao xuyến về cuộc sống: chiều sương phủ bãi đồng, lúa mềm xao xác, những tiết điệu những âm vang “tiếng xe lùa nước” hòa với “một tiếng hò” như miết vào tâm não, làm nỗi nhớ như sâu hơn, lắng đọng hơn! có nhẽ tới lúc này thi sĩ mới thật thấm thía cảm giác của một người bị giam hãm trong bốn bức tường xà lim để hiểu rõ trị giá cuộc sống tự do lớn lao biết chừng nào! Những khổ thơ tiếp nối có sự chuyển mạch xúc cảm, vọng về nỗi niềm tây tư. thi sĩ lưu luyến tiếc nhớ, khắc ghi những bóng hình cuộc sống vào trái tim nhạy cảm của mình, khi thực tế chỉ có một mình đối diện không gian quạnh quẽ của nhà lao:
“Đâu dáng hình quen, đâu cả rồi
Sao mà cách biệt, quá xa xôi
Chao ôi thương nhớ, chao thương nhớ
Ôi mẹ già xa đơn chiếc ơi!”
Ta chợt phát hiện ra giây phút yếu lòng nhất của chàng trai Tố Hữu! Nhưng đó là tâm trạng hoàn toàn hợp lý, khi con người bị bủa vây bởi nỗi đơn chiếc, sự vắng lặng thì càng khắc khoải nhớ về người thân yêu, đặc biệt là người mẹ như muốn tìm một chốn chở che, để được vỗ về yêu thương. Thú vị hơn là trong khổ thơ này, ta gặp nỗi niềm từng chứa lên trong Thơ Mới “Chao ôi mong nhớ, ôi mong nhớ – Một cánh chim thu lạc cuối nghìn” (Chế Lan Viên). quả thực, thơ Tố Hữu “thoát thai từ Thơ Mới” nhưng ý thức thì hoàn toàn khác. Nỗi nhớ sau tiếng than “chao ôi…” của thi sĩ là “mẹ già xa đơn chiếc” rất cụ thể, rất đời thường và tạo cảm giác sắp gũi thân thiết chứ không phải là một bóng hình tan biến vụt bay vào hư vô như câu thơ của họ Chế! Mẹ ở đây còn là quê hương, là những gì thiêng liêng nhất, sâu thẳm nhất bền chặt nhất của đời người. Câu thơ còn làm ta hiểu sâu sắc về tâm hồn người cộng sản. Để rồi từ mẹ quê, thi sĩ lại nhớ về những người “chất phác”, “thực thà” mang theo hồn quê, tình quê hương quốc gia. Những hình ảnh thật cảm động ấy không còn thuộc về toàn cầu ngoại cảnh mà đã thật sự thành máu thịt, tâm hồn thi sĩ, Để rồi, chính những tình cảm ấy những con người ấy đem lại cho thi sĩ nguồn sức mạnh, sự tỉnh táo nhìn lại chính mình, khẳng định một sự lựa chọn lựa dứt khoát và đúng đắn. Hai khổ thơ nói về bản thân là sự đối lập giữa quá khứ và hiện tại, tràn đầy niềm hạnh phúc được hòa nhập với những quần chúng lao khổ:
“Rồi một hôm nào tôi thấy tôi
nhẹ nhõm như con chim cà lơi
Say đồng hương nắng vui ca hát
Trên chín tầng cao bát ngát trời…”
Đó cũng là lúc thi sĩ bộc bạch trọn vẹn nhất cái tôi của mình. Không phải là một cái tôi buồn, đơn chiếc và yếu đuối như những thi sĩ lãng mạn đồng trang lứa mà là cái tôi tràn đầy tình yêu và niềm tin với thế cuộc. Hình ảnh thơ tái tạo lại khoảnh khắc xúc động và thiêng liêng khi thi sĩ đứng vào lực lượng chống chọi: “Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ – Mặt trời chân lí chói qua tim…”. Không còn những do dự, “vẩn vơ”, “quanh quẩn” của thuở “Băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời” mà thực sự thi sĩ đã trưởng thành, vững vàng một niềm tin, sẵn sàng chống chọi cho lí tưởng. Dẫu cho thực tế, thi sĩ phải chịu cảnh tù đày, nhưng vẫn “mơ qua cửa khám bao ngày”, hướng lòng mình về cuộc sống tự do, dẫu có chút ngậm ngùi “như cánh chim buồn nhớ phong vân” nhưng vẫn ánh lên một khát vọng được tung cánh, được bay nhảy trong vùng trời tự do.
Bài thơ Nhớ đồng mang theo âm hưởng của một điệp khúc tâm trạng da diết thương nhớ con người và cuộc sống, làm nên những cung bậc trạng thái tình cảm của nhân vật trữ tình phong phú đa dạng. Thực chất của “nhớ đồng” là nhớ những mối dây liên hệ với thế cuộc, là lời tự nhắc nhở động viên mình của thi sĩ, trong hoàn cảnh ngục. Giọng thơ khắc khoải, thấm đượm những ân tình sâu nặng của con người hiểu rõ và yêu mến quốc gia, nhân dân, khát khao tự do. Chính cuộc sống giản dị, con người chất phác đã đem lại cho thi sĩ sức mạnh ý thức, lạc quan trước hoàn cảnh, vững vàng trong thử thách đầu đời. Cái đáng quý nhất là chất trẻ trung, tươi mới của hồn thơ tràn đầy cảm hứng lãng mạn cách mệnh, lí trí và tình cảm hòa quyện giúp ta hiểu thêm vẻ đẹp tâm hồn thi sĩ, tiêu biểu cho ý thức của những đội viên cộng sản trẻ tuổi.
Những vần thơ tương tự trong Nhớ đồng nói riêng và tập thư từ ấy nói chung giúp ta thêm hiểu và trân trọng thế hệ cha anh, sẽ mãi còn vang ngân trong lòng những thế hệ tương lai.
Phân tích bài thơ Nhớ đồng của Tố Hữu – Mẫu 4
Tố Hữu (1920 – 2002) xuất thân trong một gia đình nhà Nho nghèo ở làng Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế. thế cuộc Tố Hữu gắn liền với sự nghiệp đấu tranh phóng thích dân tộc. Ông đã đóng góp cho nền văn học việt Nam đặc biệt vào thời kì cách mệnh, thơ của ông mang tư cách của một đội viên cách mệnh kiên cường và một thi sĩ mang hồn thơ của thời đại. Những tác phẩm của Tố Hữu quy tụ và kết tinh truyền thống nhân văn cùng sức mạnh ý thức dân tộc. Ông xứng đáng là lá cờ đầu của thơ ca cách mệnh Việt Nam.
Nhớ đồng là một trong số những bài thơ tiêu biểu phản ánh tâm trạng đơn chiếc, buồn nhớ của người tù trẻ tuổi bị tách biệt khỏi môi trường hoạt động sôi nổi, phải xa đồng bào, đồng chí Những tâm tư ấy được thể hiện trong bài thơ Nhớ đồng một cách trầm lặng, da diết. Qua bài thơ Nhớ đồng đã góp phần cụ thể hóa thành nỗi nhớ quê hương, nhớ người thân, nhớ những ngày được sống trong tình cảm yêu thương, nồng ấm.
Cả bài thơ có thể chia làm bốn đoạn,ba đoạn đầu là ba nỗi nhớ sâu sắc kết thúc bằng thắc mắc tu từ lặp đi lặp lại: Gì sâu bằng. Đoạn cuối gồm bốn khổ và hai câu đúc kết tâm sự của thi sĩ trong hiện tại.
Bằng những giải pháp nghệ thuật độc đáo khác nhau, nỗi nhớ đó trải dài xuyên suốt cả bài thơ, khởi đầu với giải pháp sử dụng những thắc mắc tu từ ở cuối mỗi khổ thơ: Gì sâu bằng những trưa thương nhớ, Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh. Những câu thơ mang sắc thái nghệ thuật hiện đại của Thơ mới góp phần thể hiện nỗi nhớ da diết, khắc khoải và tâm trạng đơn chiếc tột cùng của người thanh niên giữa chốn ngục tù,trông ngóng được trở về từng ngày.
Gì sâu bằng là cấu trúc có ý khẳng định rằng có một thứ gì, không có một cái gì, không gì sâu xa hơn, mạnh mẽ hơn; những trưa thương nhớ là những ngày thi sĩ phải sống trong xà lim biệt giam. Tố Hữu đã sử dụng những thắc mắc tu từ phối hợp với tính từ mang tính chất mãnh liệt khiến câu thơ như một thắc mắc nhức nhối tâm tình. Câu hò thân thuộc của xứ Huế là cái cớ gọi về nỗi nhớ,nó giống như âm thanh của tiếng guốc đi về ờ bài Tâm tư trong tù. Những âm thanh đó đã ăn sâu vào trong kí ức của chính tác giả, cũng giống như âm thanh của tiếng hò Huế, âm thanh của tiếng gà trưa của thơ Xuân Quỳnh cũng có lúc kéo nhân vật trữ tình về với những nỗi niềm thương nhớ tương tự. Tiếng hò ngân dài trên sông nước, văng vẳng lúc sắp lúc xa đã làm sống dậy biết bao hình ảnh của cuộc sống giản dị mến thương trong tâm tưởng thi sĩ.
Gì sâu bằng những trưa thương nhớ|
Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!
Đâu gió cồn thơm đất nhả mùi
Đâu ruộng tre mát thở yên vui
Đâu từng ô mạ xanh mơn mởn
Đâu những nương khoai ngọt sắn bùi?
Đâu những đường con bước vạn đời
Xóm nhà tranh thấp ngủ im khá
Giữa dòng tháng ngày âm u đó
Không đổi, nhưng mà trôi cứ trôi
Năm từ “ đâu” xuất hiện trong mười câu thơ, giống như một sự tiếc nuối của tác giả những năm tháng xưa cũ,hiện tại đâu còn, chỉ là nhắc nhớ lại vậy thôi. ở đây bức tranh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt của quê ngoại thi sĩ, một làng nhỏ với những cồn bãi mướt xanh cây trái, có chiếc cầu lặng lẽ soi bóng xuống dòng Hương Giang hững hờ. quang cảnh thật đẹp và tình người rét mướt biết bao. Nhưng quê hương giờ đây chỉ còn sống trong tâm tưởng của tác giả, khi xung quanh là 4 bức tường của ngục. Những thắc mắc trằn trọc lặp đi lặp lại nhiều lần phản ánh nỗi thương nhớ, khắc khoải và ước muốn đau đáu khôn nguôi:
Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh,
Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!
Câu cảm thán được sử dụng, như một tiếng lòng của tác giả, không thể để mãi trong lòng nên đành thốt lên: “ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!” . nhớ tới những trưa thương nhớ, đồng quê nhớ những thứ thân thuộc, tình thương mến dạt dào. Cuộc sống khốn cùng của những người nông dân khốn cùng,nhưng họ không thể làm mất đi vẻ đẹp khỏe khoắn, đáng yêu trong hình dáng và tâm hồn họ. Những dáng hình thân yêu, bình dị với vẻ lam lũ cực nhọc tuần tự tái tạo về trong nỗi nhớ của thi sĩ:
Đâu những lưng cong xuống luống cày
Mà bùn hy vọng nức hương ngây
Và đâu hết những bàn tay ấy
Vãi giống tung trời những sớm mai?
Đâu những chiều sương phủ bãi đồng
Lúa mềm xao xác ở ven sông
Vẳng lên trong tiếng xe lúa nước
Một giọng hò đưa hố não nùng.
bóng vía thân thuộc hiện ra, mẹ già thương nhớ, những hôm mưa nắng dãi dầm, những mảnh tình người thân thiết ấm nồng, những hồn thơ thắm thiết, như thắt chặt sự nỗi nhớ da diết với những hình ảnh thân thuộc. Nhưng tất cả chỉ còn trong tưởng tượng:
Đâu dáng hình quen, đâu cả rồi
Sao mà cách biệt, quá xa xôi
Chao ôi thương nhớ, chao thương nhớ
Ôi mẹ già xa đơn chiếc ơi|
Đâu những hồn thân tự thuở xưa
Những hồn quen dãi gió dầm mưa
Những hồn chất phác hiền như đất
Khoai sắn tình quê rất thiệt thà!
nhịn nhường như người đội viên đang chìm đắm trong nỗi nhớ nhung, trong dòng hồi ức miên man không dứt. Khiến người đọc cảm nhận rất rõ tâm trạng đơn chiếc, khổ đau của người tù lúc này, bất lực với tâm trạng của mình,không thể thoát ra ngoài.
Điều quan trọng sau tất cả nỗi nhớ đó là khi tác giả ngộ ra lí tưởng cách mệnh:
Đâu những ngày xưa, tôi nhớ tôi|
Băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời
Vẩn vơ theo mãi vòng quanh quẩn
Muốn thoát, thương ôi, bước chẳng rời.
Đó là những tháng ngày mà người thanh niên yêu nước băn khoăn trước bao ngã rẽ của thế cuộc, muốn thoát khỏi cuộc sống tù túng, ngột ngạt mà chưa tìm được lối ra bởi chưa được ánh sáng lí tưởng cộng sản soi đường. Tưởng nhớ lại những ngày tăm tối ấy là để cảm nhận rõ hơn niềm hạnh phúc lớn lao khi được “Mặt trời chân lí chói qua tim”. Tố hữu nhớ lại những ngày đầu hăng say bước đi trên tuyến đường cách mệnh với biết bao kì vọng, lạc quan, để nhận thức rõ hơn tình cảnh đáng buồn của mình hiện tại. thi sĩ bừng tỉnh sau những ngày dài đắm chìm trong nỗi thương nhớ dằng dặc, trở về với niềm say mê lí tưởng, với khát khao tự do và hành động.
Rồi một hôm nào, tôi thấy tôi
nhẹ nhõm như con chim cà lơi
Say đồng hương nắng vui ca hát
Trên chín tầng cao bát ngát trời
Âm điệu thơ đang buồn bã đột nhiên chuyển sang vui vẻ, phấn chấn. xúc cảm chuyển từ nỗi nhớ quê hương nhớ hình ảnh thân thuộc và rồi cô đúc lại thành:
Cho tới chừ đây, tới chừ đây
Tôi mơ qua cửa khám bao ngày
Tôi thu tất cả trong thầm lặng
Như cánh chim buồn nhớ phong vân.
Nỗi nhớ mênh mang được ví với hình ảnh so sánh: Như cánh chim buồn nhớ phong vân đã thể hiện thần tình nỗi nhớ đồng, thực chất là nỗi nhớ quê hương, đồng bào, đồng chí, đồng thời là khát khao tự do mãnh liệt của người đội viên cách mệnh đang chịu cảnh tù đày. Cánh chim đó, cánh chim của tự do,của tình yêu quê hương,cánh chim bay vút lên để đón nhận lí tưởng cao đẹp
Hai câu kết là sự lặp lại của hai câu đầu, tác giả đã sử dụng kết cấu vòng, và bài thơ khép lại nhưng xúc cảm thơ vẫn tiếp tục mở rộng và lan tỏa
Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh
Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!
Nhớ đồng là bài thơ góp phần diễn tả thành công tâm trạng của người tù cộng sản, đó là những xúc cảm hết sức trung thực, những nỗi thương nhớ cứ lặp đi lặp lại thể hiện khát khao tự do cháy bỏng cùng với đó là tình yêu quê hương sâu sắc của người thanh niên yêu nước đang sục sôi nhiệt huyết. Từ chính những xúc cảm đó càng thôi thúc tác giả quyết tâm nung nấu ý chí để vượt lên khó khăn thách thức.