Bài thơ “Tràng Giang” đã bộc lộ nỗi sầu của một “cái tôi” đơn chiếc trước thiên nhiên rộng lớn, trong đó thấm đượm tình người, tình đời và lòng yêu nước thầm kín mà thiết tha. Tác phẩm được giới thiệu trong chương trình Ngữ văn lớp 11. GrabHanoi sẽ giới thiệu tài liệu Soạn văn 11: Tràng Giang, mời những em học sinh tham khảo chi tiết dưới đây.
Soạn văn Tràng giang chi tiết
I. Tác giả
– Huy Cận (1919 – 2005), tên thật là Cù Huy Cận.
– Quê hương: làng Ân Phú, huyện Hương Sơn (nay là xã Ân Phú, huyện Vũ Quang), tỉnh Hà Tĩnh.
– Ông tham gia hoạt động cách mệnh và từng giữ nhiều chức vụ cao trong Chính phủ Việt Nam như: Bộ trưởng Bộ canh nông trước hết, Thứ trưởng sau đó là Bộ trưởng Bộ Văn hóa nghệ thuật, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Giáo dục…
– Ông là một trong những thi sĩ xuất sắc thuộc phong trào Thơ mới.
– Một số tác phẩm:
- Trước cách mệnh tháng 8: Lửa thiêng (thơ, 1940), Kinh cầu tự (văn xuôi triết lý, 1942), Vũ trụ ca (thơ, 1940 -1942).
- Sau cách mệnh tháng 8: Trời mỗi ngày lại sáng (thơ, 1958), Đất nở hoa (thơ, 1960), Chiến trường sắp tới chiến trường xa (thơ, 1973), Suy nghĩ về nghệ thuật (tiểu luận phê bình, 1980 – 1982)…
II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ được sáng tác năm 1939, in trong tập Lửa thiêng (1940) – tập thơ đầu tay của Huy Cận.
2. Thể thơ
– Thể thơ thất ngôn
– Hình ảnh thiên nhiên thơ mộng, mang đậm nét cổ điển.
3. Bố cục
Gồm 3 phần:
- Phần 1. Khổ thơ đầu: mô tả bao quát quang cảnh thiên nhiên trên sông.
- Phần 2. Khổ thơ thứ hai và thứ ba: mô tả chi tiết quang cảnh thiên nhiên trên sông, bộc lộ tâm trạng của thi sĩ.
- Phần 3. Khổ thơ cuối: quang cảnh trên sông lúc chiều tà, nỗi nhớ quê hương của thi sĩ.
III. Đọc – hiểu văn bản
1. Khổ 1: mô tả bao quát quang cảnh thiên nhiên trên sông
– Câu thơ mở đầu đã mở ra một hình ảnh sông nước mênh mang: Từ “điệp điệp” gợi lên hình ảnh những đợt sóng cứ nối đuôi nhau vỗ vào bờ không ngừng nghỉ, không dứt, tô đậm thêm không gian rộng lớn, mênh mông.
– Câu thơ thứ hai: con thuyền xuôi mái nước gợi lên sự nhỏ nhoi.
=> Hình ảnh đối lập giữa không gian sông nước mênh mông với hình ảnh con thuyền nhỏ bé càng gợi lên trong chúng ta sự đơn chiếc, le loi.
– Hai câu cuối:
- “Thuyền” và “nước” như có một nỗi buồn chia lìa đang đón đợi, cho lòng “sầu trăm ngả”.
- Hình ảnh “củi một cành khô lạc mấy dòng” gợi lên trong lòng người đọc khiếp sợ khôn nguôi về cõi nhân sinh, không biết rồi sẽ trôi dạt về đâu.
=> Dòng sông được ví như dòng đời vô tận, cành củi khô chính là hình ảnh tượng trưng cho kiếp người nhỏ nhoi, vô định.
2. Khổ 2 và 3: mô tả chi tiết quang cảnh thiên nhiên trên sông, bộc lộ tâm trạng của thi sĩ
* Khổ 2:
– Hai câu thơ đầu khắc họa không gian hiu quạnh:
- Nghệ thuật đảo ngữ cùng từ láy “lơ thơ”, “quạnh vắng” đặc biệt gợi cảm đã gợi lên sự thưa thớt, hoang vắng, lạnh lẽo
- Câu thơ “Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều” gợi lên trong lòng người đọc nỗi buồn, sự hoang vắng, tàn tạ, thiếu vắng đi sự sống của con người.
– Hai câu sau, không gian như được mở rộng cả về bốn phía làm cho cảnh vật vốn đã vắng vẻ lại càng thêm cô liêu và tĩnh mịch hơn, từ đó gợi lên cả nỗi buồn, sự đơn chiếc tới tột cùng của lòng người
* Khổ 3:
– Hình ảnh “bèo dạt về đâu hàng nối hàng”: gợi lên hình ảnh về kiếp người, cõi nhân sinh trôi nổi, không biết rồi sẽ đi đâu, về đâu.
– Nghệ thuật phủ định được lặp lại: “không một chuyến đò ngang”, “không cầu”.
=> Nó thiếu đi dấu vết của sự sống, của bóng hình con người và hơn hết là tình người, mối giao hòa, thân tình giữa con người với nhau.
3. Khổ 4: quang cảnh trên sông lúc chiều tà, nỗi nhớ quê hương của thi sĩ
– Hai câu thơ đầu với một bức tranh thiên nhiên chiều tà với vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ:
- Những đám mây trắng cứ hết lớp này tới lớp khác tiếp nối nhau “đùn” lên dưới ánh nắng chiều như tạo nên những quả núi dát bạc.
- Hình ảnh “cánh chim” xuất hiện như ánh lên một tia rét mướt cho cảnh vật song nó vẫn không làm vơi đi nỗi buồn trong sâu thẳm tâm hồn của thi sĩ.
– Hai câu thơ cuối đã thể hiện nỗi nhớ quê hương da diết, cháy bỏng của tác giả:
- Hình ảnh “dờn dợn vời con nước” mô tả những đợt sóng lan xa mà hơn thế nó còn gợi lên cảm giác buồn nhớ tới vô tận của thi sĩ.
- Câu thơ cuối đậm chất cổ điển khép lại bài thơ đã diễn tả một cách trung thực và rõ nét niềm thương nhớ quê hương quốc gia.
Tổng kết:
– Nội dung: Bài thơ “Tràng Giang” đã bộc lộ nỗi sầu của một “cái tôi” đơn chiếc trước thiên nhiên rộng lớn, trong đó thấm đượm tình người, tình đời và lòng yêu nước thầm kín mà thiết tha.
– Nghệ thuật: hình ảnh vừa mang vẻ đẹp cổ điển phối hợp hiện đại…
Xem thêm: Top 19+ mẫu Phân tích Tràng giang Huy Cận hay nhất
Soạn văn Tràng giang ngắn gọn
I. Trả lời nghi vấn
Câu 1. Anh (chị) hiểu thế nào về câu thơ đề từ Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài? Đề từ đó có mối liên hệ gì với bức tranh thiên nhiên và tâm trạng của tác giả trong bài thơ?
– Lời đề từ: “Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài” do chính tác giả viết.
– Từ “bâng khuâng” là từ láy gợi tả cảm giác xao xuyến, trống vắng của con người khi đứng trước không gian rộng lớn của vũ trụ và “nhớ” lại là sự hoài niệm của con người về một điều gì đó đã xảy ra trong quá khứ.
– Hình ảnh thiên nhiên: “Trời rộng”, “sông dài” đã gợi mở ra những diện không gian đa chiều, phạm vi không gian từ cao tới thấp, từ xa tới sắp. Không gian gợi mở ra trước mắt người đọc là diện không gian lớn, choáng ngợp với tầm vóc của vũ trụ.
=> Lời đề từ của bài thơ đã thể hiện được tâm trạng suy tư, sầu muộn của Huy Cận về sự nhỏ bé của con người trước vũ trụ rộng lớn; bộc lộ nỗi khắc khoải không gian của hồn thơ Huy Cận.
Câu 2. Nêu cảm tưởng về âm điệu chung của toàn bài thơ.
– Âm điệu chung của bài thơ: vừa dư vang vừa sâu lắng nhằm gợi tả nỗi buồn sâu sắc trong hồn thi sĩ.
– Nhịp thơ chủ yếu của bài là nhịp 2/2/3, đan xen là 4/3 hoặc 2/5. Nhịp thơ đều, chậm gợi nỗi buồn sầu mênh mang.
– Việc sử dụng nhiều từ láy hoàn toàn với sự lặp lại đều đặn tạo âm hưởng trôi chảy triền miên cùng nỗi buồn vô tận trong cảnh vật và hồn người.
Câu 3. Vì sao nói bức tranh thiên nhiên trong bài thơ in đậm màu sắc cổ điển mà vẫn sắp gũi, thân thuộc?
– Màu sắc cổ điển:
- Hình ảnh ước lệ, tượng trưng mang màu sắc cổ điển: dòng sông, con thuyền cánh chim, mây, núi, khói hoàng hôn.
- văn pháp cổ điển: thể thơ thất ngôn, văn pháp tả cảnh ngụ tình, từ Hán Việt, sử dụng nhiều thi liệu cổ…
– Màu sắc hiện đại:
- Hình ảnh thiên nhiên thân thuộc: củi một cành khô, làng xa, chợ chiều, bèo dạt…
- Thiên nhiên thể hiện qua cảm nhận của cái tôi hiện đại.
Câu 4. Tình yêu thiên nhiên ở đây có thấm đượm lòng yêu nước thầm kín không? Vì sao?
– Tình yêu thiên nhiên trong bài thấm đượm lòng yêu nước thầm kín.
– Lý do:
- Bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ nhưng thấm đượm nỗi buồn của tác giả trước hoàn cảnh những năm tháng bị mất chủ quyền – “đứng trên quê hương mà vẫn nhớ quê hương”.
- Giữa không gian vũ trụ mênh mông, nỗi đơn chiếc và tấm lòng “nhớ nhà” của nhân vật trữ tình càng được bộc lộ rõ.
Câu 5. Phân tích những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ (thể thơ thất ngôn, thủ pháp tương phản, những từ láy, những giải pháp tu từ…)
– Hình ảnh thiên nhiên mang màu sắc cổ điển và hiện đại.
– Thủ pháp tương phản được sử dụng triệt để: hữu hạn – vô hạn; nhỏ bé – lớn lao; không – có…
– những giải pháp tu từ được sử dụng: so sánh, nhân hóa….
Xem thêm: Phân tích thương vợ ngắn gọn chi tiết nhất
II. tập tành
Câu 1. Cách cảm nhận về không gian và thời gian trong bài thơ này có gì đáng chú ý?
– Không gian sông nước mênh mông: Không gian sông nước mênh mông, không gian vũ trụ mở ra bầu trời sâu chót vót…
– Thời gian: trôi theo dòng thời gian tâm tưởng của thi sĩ…
=> Không gian, thời gian góp phần thể hiện tư tưởng sâu sắc của thi sĩ.
Câu 2. Vì sao câu thơ cuối “Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà” lại làm cho người đọc liên tưởng tới hai câu thơ trong bài “Lầu Hoàng Hạc” của Thôi Hiệu?
– Câu thơ cuối: “Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà” gợi nhớ hai câu thơ của Thôi Hiệu trong bài Hoàng Hạc lâu:
Nhật mộ hương quan hà xứ thị?
Yên ba giang thượng sử nhân sầu.
(Quê hương khuất núi hoàng hôn,
Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai?)
– Nguyên nhân: hình ảnh thiên nhiên trong hai câu thơ có nét tương đồng, từ đó gợi ra tâm trạng của thi sĩ.
- Câu thơ của Thôi Hiệu: “khói sóng trên sông” gợi tả nỗi buồn, nhớ quê vì ngoại cảnh
- Câu thơ của Huy Cận: “không khói hoàng hôn” không cần mượn tới khói sóng, lòng thi sĩ đã sầu buồn rồi.